przy Parafii św. Kazimierza królewicza w Krakowie

Kościół św. Kazimierza w Wilnie

Katedra w Wilnie

Budowa  Katedra w Wilnie

Bazylika archikatedralna
św. Stanisława Biskupa i św. Władysława
Ty jesteś Panem narodów i Ojcem całej ludzkości. Proszę o błogosławieństwo dla litewskiej wspólnoty Twoich dzieci: aby mogła zgodnie z sumieniem iść za Twoim wezwaniem na drogach, które zostały jej po raz pierwszy ukazane przed sześciu wiekami! (…)
Panie, błogosław temu narodowi, okaż mu swoje oblicze, obdarz go pokojem!

Jan Paweł II, Modlitwa w 600-lecie chrztu Litwy, 5.06.1987.

Katedra w Wilnie

Budowa  Katedra w Wilnie

Bazylika archikatedralna
św. Stanisława Biskupa i św. Władysława
Ty jesteś Panem narodów i Ojcem całej ludzkości. Proszę o błogosławieństwo dla litewskiej wspólnoty Twoich dzieci: aby mogła zgodnie z sumieniem iść za Twoim wezwaniem na drogach, które zostały jej po raz pierwszy ukazane przed sześciu wiekami! (…)
Panie, błogosław temu narodowi, okaż mu swoje oblicze, obdarz go pokojem!

Jan Paweł II, Modlitwa w 600-lecie chrztu Litwy, 5.06.1987.

Historia

Historia

Pierwszą, potwierdzoną w źródłach, świątynię gotycką rozpoczęto budować po 1386 r. gdy chrzest przyjął książę Jagiełło. Katedrę, której nadano wezwanie św. Stanisława, patrona Polski, wzniesiono na miejscu dawnej świątyni pogańskiej, na terenie Zamku Dolnego. Katedra Jagiełły spłonęła w 1399 roku, jednak w 1419 roku została zakończona jej odbudowa przez Witolda. W odbudowanej po raz kolejny katedrze gotyckiej pochowano wielkiego księcia Witolda, a w 1506 r. króla Aleksandra Jagiellończyka. W pierwszej połowie XVI w. rozpoczęto gruntowny remont katedry, zniweczony jednak następnym pożarem w 1530 roku.

Po pożarze, na polecenie króla Zygmunta I Starego rozpoczęto odbudowę katedry, tym razem w stylu renesansowym. Prace ukończono w 1538 roku. W 1547 roku w kaplicy Wołłowiczowskiej (dawnej Królewskiej) miał miejsce potajemny ślub Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny (później w katedrze pochowanej). W 1573 r. urządzono w północnej nawie nowy grób księcia Witolda, a królowa Bona Sforza wzniosła mu pomnik w stylu renesansowym. W 1610 r. pożar znacznie uszkodził katedrę.

Król Zygmunt III Waza nakazał odbudowę świątyni. Budowę prowadzono w latach 1612-1632. W tym też czasie zbudowano kaplicę św. Kazimierza. W 1648 roku złożono w kaplicy św. Kazimierza serce króla Władysława IV. Kolejne zniszczenia katedry przyniosła wojna z Moskwą, podczas której najeźdźcy po zdobyciu Wilna zamienili katedrę w stajnię. Po oswobodzeniu miasta w 1660 roku, katedrę odnowiono po 1666 roku, w 1706 r. została uszkodzona przez Szwedów.

Po zawaleniu się wieży nad Kaplicą Częstochowską w 1769 roku katedrę zamknięto, a nabożeństwa tymczasowo przeniesiono do kościoła św. Jana. Odbudowę podjęto w 1777 roku z inicjatywy biskupa Massalskiego, który wysłał projekt architekta Wawrzyńca Gucewicza do akceptacji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Po akceptacji króla rozpoczęto budowę nowej katedry w stylu klasycystycznym, która to budowa trwała z przerwami do 1801 roku.

Obecna katedra

Nowa katedra zachowała trójnawowy układ wywodzący się jeszcze z gotyckiej katedry. Wschodnia fasada ozdobiona została sześciokolumnowym portykiem, a u szczytu fasady wznoszą się figury św. Kazimierz i św. Stanisława. W kolumnadzie fasady południowej ustawiono posągi królów polskich i wielkich książąt litewskich, które wykonał Kazimierz Jelski. W głównym ołtarzu znajduje się obraz Franciszka Smuglewicza "Zamordowanie św. Stanisława przez Bolesława Śmiałego". Przy końcu naw bocznych umieszczono posągi Miłość Bliźniego i Miłość Boga, których autorem Tommaso Righi. Righi jest także autorem posągów w zewnętrznych niszach katedry oraz rzeźb na tympanonie i fryzu nad wejściem. Na filarach od strony głównej nawy znajdują się obrazy pędzla Franciszka Smuglewicza przedstawiające dwunastu apostołów. Na ścianach bocznych znajduje się 16 obrazów Constantina Villaniego. Świątynię otacza 11 kaplic, z czego dwie zachowały się z poprzedniej katedry: wyżej wspomniana kaplica św. Kazimierza oraz kaplica Wołłowiczowska (zwana też Królewską lub Niepokalanego Poczęcia).

W 1838 roku ułożono nową kamienna posadzkę. W 1858 roku odnowiono Kaplicę św. Kazimierza. Po powodzi w 1931 r. przy okazji remontu odkryto w podziemiach katedry zapomniane grobowce królewskie (m.in. Aleksandra Jagiellończyka oraz Elżbiety Habsburżanki i Barbary Radziwiłłówny – żon Zygmunta Augusta). Pochowany tu był też m.in. Olbracht Gasztołd (ojciec Stanisława, pierwszego męża Barbary Radziwiłłówny, najbogatszy człowiek na Litwie w swojej epoce), złożono tu też serce Władysława IV Wazy. Wtedy też założono pod katedrą mauzoleum dla prochów królewskich. Po powodzi 1931 roku, kiedy groziło katedrze zawalenie, prace remontowo-ratunkowe były bardzo kosztowne. W związku z tym w kurii wileńskiej powstał pomysł sprzedaży za granicę cennych flamandzkich gobelinów ze skarbca katedry. Pomysł wileńskiej kurii spotkał się z ogromnym protestem ze strony środowisk kulturalnych Wilna, które doprowadziły do zablokowania tej decyzji[4].

Podczas rządów radzieckich katedra została w 1950 roku zamknięta i przekształcona na magazyn. Wtedy też, 29-30 czerwca 1950 roku wysadzono w powietrze figury świętych stojące na szczycie fasady. Usunięto także liczne tablice pamiątkowe w języku polskim, w tym popiersie i tablicę arcybiskupa Jana Cieplaka. Potem odbywały się tutaj koncerty organowe. 4 czerwca 1956 roku otwarto galerię obrazów.

Nabożeństwa zaczęto ponownie odprawiać tutaj od 1985 r., choć oficjalnie cały czas była to galeria obrazów. W 1989 r. katedra została rekonsekrowana, wkrótce potem odnowiona, odtworzono m.in. posągi na szczycie fasady. Obecnie w katedrze odprawiane są msze jedynie w języku litewskim.

Kaplica św. Kazimierza

Relikwie św. Kazimierza

Kaplica św. Kazimierza

Wczesnobarokowa kaplica w katedrze wileńskiej, powstała w latach 1623-1636 według projektu Matteo Castelli. Poświęcona jest św. Kazimierzowi (1458-1484), którego relikwie złożone są w tej kaplicy.

Jej założenie wzorowane jest na powstałej sto lat wcześniej Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu (dwukrotnie od niej większa). Pięknie dekorowana, wykonana z czarnego i białego marmuru, ozdobiona posągami Jagiellonów, stanowi do dziś ozdobę wileńskiej świątyni

* * *

Po wejściu do Kaplicy wzrok przyciąga najpierw ołtarz na wprost wejścia oraz jego otoczenie. Centralnym elementem zarówno kompozycji ołtarza, jak i całej Kaplicy, jest trumna z relikwiami św. Kazimierza. Jest ona widoczna jeszcze przed wejściem do Kaplicy. Trumna w obecnym kształcie została wykonana w połowie XVIII w. Nad nią można zobaczyć figurkę świętego w pozycji siedzącej, zachowaną prawdopodobnie jeszcze ze starej trumny. W trumnie spoczywa ciało świętego, z którego oddzielono nieliczne relikwie. Po raz pierwszy stało się to w połowie XVII w., gdy przekazano relikwie dla kościołów św. Kazimierza w Wilnie i św. Jerzego we Florencji. We Florencji, w bazylice św. Wawrzyńca relikwie są przechowywane we wspaniałym relikwiarzu z napisem „Św. Kazimierz, wielki książę litewski”.

Między sarkofag a wykonane w 1837 r. tabernakulum wstawiono stary wizerunek trzyrękiego Kazimierza o wyraźnych cechach portretowych. Ściana za ołtarzem pokryta jest stiukowymi płaskorzeźbami. Na wprost baldachimu dwa aniołki trzymają koronę. Powyżej baldachimu widnieje unikalny, stiukowy wizerunek uśmiechniętej Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem na ręku. W niszach ścian stoją drewniane, posrebrzane rzeźby przedstawiające władców. Nie dało się ustalić ani kiedy się tam znalazły, ani kogo dokładnie przedstawiają. Przypuszczalnie są to członkowie dynastii Jagiellonów, krewni świętego królewicza, zaś rzeźby datuje się na przełom XVII i XVIII w. Pod koniec XIX w. pod tymi właśnie rzeźbami wmurowano tablice pamiątkowe poświęcone spoczywającym w katedrze Jagiellonom. Ważny akcent w wystroju Kaplicy stanowią dwa ogromne freski stworzone przez Michelangelo Palloniego (1637-1712). Malowidła przedstawiają dwa pośmiertne cuda św. Kazimierza, unaoczniające jego świętość.

Po lewej stronie ołtarza stoi ambona z pozłacanego drewna, wykonana w końcu XVII albo na początku XVIII w. Dwa freski w pendentywach kopuły przypisywane są także Palloniemu.

Pozostałe dwa pendentywy w końcu XVIII w. dekorował Franciszek Smuglewicz. W bębnie kopuły, w głębokich niszach powyżej fresków rozmieszczono cztery rzeźbione alegorie cnót kardynalnych (roztropność, sprawiedliwość, wstrzemięźliwość, męstwo). Kopuła, przedstawiająca niebo, pozostaje prawie bez ozdób. W najwyższym jej punkcie, w jej oku, lśni gołąb z błyszczącego metalu – symbol Ducha św.

Groby królewskie

Groby królów i królowych Polski, wielkich książąt i księżnych litewskich

  • Aleksander Jagiellończyk – król Polski w latach 1501-1506, brat św. Kazimierza
  • Elżbieta Habsburżanka – królowa Polski w latach 1543-1545, pierwsza żona Zygmunta II Augusta
  • Barbara Radziwiłłówna – królowa Polski w latach 1550-1551, druga żona Zygmunta II Augusta
  • serce króla Władysława IV Wazy (1595-1648)

 

Back to top